Ἱστορικὰ Στοιχεῖα
Ὁ Ναὸς τοῦ Ἁγίου Νικολάου «Ἀγορᾶς» βρίσκεται στὴ σημερινὴ ὁδὸ Χατζηκώνστα στὰ Ἰωάννινα, στὸ ἱστορικὸ κέντρο τῆς πόλης. Στοὺς πρώτους αἰῶνες τῆς τουρκοκρατίας, ἡ περιοχὴ ὀνομαζόταν «Τουρκοπάλουκο» καὶ ἡ παράδοση τοποθετοῦσε ἐκεῖ τὴν ἀρχικὴ θέση κατοικίας τῶν πρώτων Τούρκων τῆς πόλης. Ἀργότερα, στὰ τέλη τοῦ 16ου αἰῶνα, ἡ Χριστιανικὴ συνοικία τῆς περιοχῆς ὀνομαζόταν «Ηamam» ἀπὸ ὅπου, προφανῶς, προέκυψε ἡ ἐπωνυμία τοῦ «Λουτροῦ» μὲ τὴν ὁποία ἦταν γνωστὸς ὁ Ναός. Ἑπομένως, μέχρι τὶς ἀρχὲς τοῦ 17ου αἰῶνα, στὴν περιοχὴ ὅπου σήμερα βρίσκεται ὁ Ναὸς τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ἀγορᾶς συνυπῆρχαν μουσουλμάνοι κάτοικοι τῶν Ἰωαννίνων μὲ μία χριστιανικὴ συνοικία.
Μετὰ τὸ κίνημα τοῦ Διονυσίου τὸ 1611, οἱ περισσότεροι χριστιανοὶ ἐκδιώχθηκαν ἀπὸ τὸ κάστρο καὶ πολλοὶ κατοίκησαν στὶς ἤδη ὑπάρχουσες συνοικίες. Κάτω ἀπὸ αὐτὲς τὶς συνθῆκες, οἱ χριστιανοὶ τῶν Ἰωαννίνων ἔλαβαν ἄδειες νὰ ἐπεκτείνουν τοὺς παλιοὺς Ναούς, ἀλλὰ καὶ νὰ κτίσουν καινούργιους. Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἦταν καὶ ὁ Ἅγιος Νικόλαος τῆς Ἀγορᾶς.
Σὲ ἔγγραφο τοῦ Ἰουλίου τοῦ 1628 ὁ Ναὸς τοῦ Ἁγίου Νικολάου μνημονεύεται ὡς «καινούργιος», ἐνῷ μέσα στὸ ἔγγραφο φανερώνεται ἡ ἀνάγκη νὰ χτισθεῖ ψηλὸς τοῖχος γύρω ἀπὸ τὸν Ναό. Φαίνεται πὼς ὁ ψηλὸς τοῖχος, ποὺ ἔπρεπε νὰ χτισθεῖ γύρω ἀπὸ τὸν Ναό, ἀποτελοῦσε ἀπαραίτητο στοιχεῖο γιὰ τὴν ὕπαρξή του, ἀφοῦ θὰ ἀπέκρυπτε τὴ θέα τοῦ Ναοῦ ἀπὸ τοὺς μουσουλμάνους ποὺ κατοικοῦσαν ἐκεῖ γύρω.
Γιὰ τὸν Ναὸ τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῆς Ἀγορᾶς Ἰωαννίνων κατὰ καιροὺς ἔχουν γίνει ἀναφορὲς σὲ ἄρθρα περιοδικῶν. Ἡ πιὸ συγκροτημένη σχετικὴ ἐργασία εἶναι τοῦ Δημήτρη Σαλαμάγκα, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀντλοῦμε τὸ μεγαλύτερο ὄγκο τῶν πληροφοριῶν. Ὁ Δ. Σαλαμάγκας θεωρεῖ ὅτι, πιθανῶς, πρόκειται γιὰ τὴν πρώτη ἐνορία ποὺ οἰκοδομήθηκε, ἀπὸ τὶς σημερινὲς ποὺ ὑπάρχουν στὰ Ἰωάννινα, μετὰ τὸ κίνημα τοῦ 1611, ὁπότε καταστράφηκαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους ὅλοι οἱ Ναοί, ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τοῦ κάστρου. Ὡστόσο, γιὰ πρώτη φορὰ ὁ Ναὸς μνημονεύεται στὶς 6 Ἰουλίου 1628, σὲ ἔγγραφο ποὺ βρέθηκε στὸ ἰδιωτικὸ ἀρχεῖο τοῦ Ἐπιφανίου Ἡγουμένου καὶ ἀναφέρει τὴν ὁμολογία τοῦ Εὐστάθιου Σουγδούρη ὅτι εἶχε λάβει 50 ριάλια ἀπὸ τὸν Γεώργιο καὶ τὸν Ἐπιφάνιο Ἡγούμενο γιὰ νὰ περιτειχιστεῖ ἡ καινούρια ἐκκλησιὰ τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἄρα, ἡ ἀνοικοδόμηση τοῦ Ναοῦ εἶχε ἤδη ἀποπερατωθεῖ τὸ 1628.
Ἀπὸ ἐνθύμηση ἀγνώστου κληρικοῦ, στὴ δεύτερη σελίδα τοῦ πρώτου ἄγραφου φύλλου τοῦ Μηνιαίου τοῦ μηνὸς Ἰουλίου τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Νικολάου Κοπάνων ἀναφέρεται ὅτι στὶς 19 Φεβρουαρίου 1630 ὁ γιὸς τοῦ Ρετζὲπ Ἀγᾶ κατέστρεψε τὸν Ἅγιο Νικόλαο. Ὅπως πολὺ σωστὰ σημειώνει ὁ Δ. Σαλαμάγκας, ὁ Ἅγιος Νικόλαος Κοπάνων δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν Ἅγιο Νικόλαο Ἀγορᾶς.
Οἱ λόγοι ποὺ ὁδήγησαν τοὺς Ὀθωμανοὺς στὴν καταστροφὴ τοῦ ναοῦ, μέσα σὲ τόσο λίγο χρονικὸ διάστημα ἀπὸ τὴν ἀνοικοδόμησή του, συνδέονται, κυρίως, μὲ δύο γεγονότα. Κύριο λόγο ἀποτελεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ναὸς εἶχε κτιστεῖ σὲ οἰκόπεδα ποὺ ἀποτελοῦσαν μέχρι τὸ 1611 τὴν κατοικία τους. Λιγότερες πιθανότητες συγκεντρώνει ἡ ἄποψη τοῦ Δ. Σαλαμάγκα, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία κατεδαφίστηκε λόγω τοῦ κινήματος τοῦ 1611. Ἐπιπλέον, ὁ ναὸς δὲν πρέπει νὰ καταστράφηκε ἀπὸ κάποια κρατικὴ ἐξουσία, γιατὶ ἀποκλείεται τὴν ταραγμένη αὐτὴ ἐποχὴ νὰ εἶχε χτιστεῖ χριστιανικὸς ναὸς χωρὶς κυβερνητικὴ ἄδεια. Ἕως τὶς 2 Δεκεμβρίου 1647, ὁ ναὸς δὲν ἔχει ἀνοικοδομηθεῖ. Ὁ Ἐπιφάνιος Ἡγούμενος, ποὺ συντάσσει τὴ διαθήκη του ἐκείνη τὴν ἡμέρα, κληροδοτεῖ στὸ ναὸ 1.000 δουκάτα «..ἶνα δοθοῦν καὶ χρησιμοποιηθοῦν ἐν ᾗ περιπτώσει ἤθελεν ἀνοικοδομηθεῖ εἰς τὴν Γιάννινα ἡ καταστραφεῖσα Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου…». Πρέπει νὰ περάσει ἕνας αἰῶνας μέχρι τὴν ἑπόμενη μαρτυρία γιὰ τὸν ναό. Στὶς 09/20 Μαρτίου 1749, ὁ Σπυρίδων Ρίζος, καταγόμενος ἀπὸ τὸ Δέλβινο, κληροδοτεῖ 40 δουκάτα στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου «εἰς Ἰωάννινα ὅπου εἶναι εἰς τὸ κοπόλιον». Πρόκειται γιὰ τὴν πρώτη ἀσφαλῆ μαρτυρία ὑπάρξεως τοῦ ναοῦ μετὰ τὸ 1647, χωρὶς ὅμως νὰ γνωρίζουμε τὸ ἐπακριβὲς ἔτος τῆς ἀνεγέρσεώς του. Ὁ ναὸς θὰ δεχτεῖ μία ἀκόμη δωρεὰ 20 δουκάτων στὶς 22 Ὀκτωβρίου 1793 ἀπὸ τὸν Δημήτριο Κερασάρη.
Στὰ 1820 οἱ σκληρὲς καὶ αἱματηρὲς συγκρούσεις ἀνάμεσα στὸν Ἀλή-πασὰ καὶ στὸν σουλτάνο θὰ ἔχουν ὡς ἀποτέλεσμα ὁ Ἀλή-πασὰς νὰ δολοφονηθεῖ στὸ Νησὶ καὶ ἡ πόλη νὰ γνωρίσει μία πρωτοφανῆ καταστροφὴ καὶ λεηλασία ἀπὸ τὴν ὁποία δὲν ξέφυγαν οὔτε οἱ ναοί, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ Ἅγιος Νικόλαος Ἀγορᾶς. Ἡ ἠρεμία στὴν πόλη ἐπανῆλθε μόλις μετὰ τὸ 1830. Τότε περίπου ἄρχισε γιὰ δεύτερη φορὰ ἡ ἀνοικοδόμηση τοῦ Ἁγίου Νικολάου μὲ χρήματα ποὺ στέλνουν οἱ ἀδελφοὶ Ζωσιμᾶ ἀπὸ τὴ Μόσχα. Ὅμως, ὅπως ἀναφέρεται στὴν ἀλληλογραφία τῶν Ζωσιμάδων, τὰ χρήματα αὐτά «ἐξωδεύθησαν κακὴν κακῶς, ἡ δὲ Ἐκκλησία ἀποπερατώθη ὕστερα ἔτι χρημάτων τοῦ ἀειμνήστου Χατζηκώστα».
Πράγματι, ὁ Γεώργιος Χατζηκώστας, ὁ ἱδρυτὴς καὶ τοῦ παράπλευρου νοσοκομείου, θὰ ἀποπερατώσει τὸν Ναό. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὸ πληροφορούμαστε ἀπὸ τὶς δυὸ ἐντοίχιες ἐπιγραφὲς ποὺ βρίσκονται πάνω ἀπὸ τὴ δυτικὴ εἴσοδο τοῦ ναοῦ. Καὶ οἱ δυὸ ἐπιγραφὲς μαζὶ ἀποτελοῦν ἑνιαῖο κείμενο. Στὸ τέλος τῆς ἐπιγραφῆς δηλώνεται ὅτι ὁ ναὸς ἐπανοικοδομήθηκε καὶ ἐγκαινιάστηκε στὶς 12 Δεκεμβρίου 1840. Τὴ χρονολογία αὐτὴ βεβαιώνουν καὶ ἄλλες δυὸ κτητορικὲς ἐπιγραφές. Ἡ πρώτη βρίσκεται στὴ βορειοδυτικὴ γωνία τῆς στοᾶς πρὸς τὰ δυτικά. Ἡ δεύτερη βρίσκεται στὴν καμάρα τῆς βόρειας εἰσόδου τοῦ ὑπερῴου.
Ὡστόσο, δὲν εἶναι μόνο οἱ κτητορικὲς ἐπιγραφὲς ποὺ ἐπιβεβαιώνουν τὴν ἐπανίδρυση τοῦ ναοῦ τὸ ἔτος αὐτό. Ὑπάρχει μία σειρὰ ἀπὸ εἰκόνες καὶ ἀντικείμενα ποὺ ἔχει δωρίσει ὁ Γεώργιος Χατζηκώστας καὶ χρονολογοῦνται τὴν περίοδο 1840-1842, ἔχουν δὲ φιλοτεχνηθεῖ στὴ Μόσχα. Αὐτὰ εἶναι: α) οἱ ὀκτὼ εἰκόνες τοῦ τέμπλου, ἀπὸ τὶς ὁποῖες οἱ ἑπτὰ ἀναφέρουν ὅτι εἶναι «ΔΕΗΣΙΣ ΤΟ(Υ) ΔΟ(Υ)ΛΟ(Υ) ΤΟ(Υ) ΘΕΟ(Υ) ΓΕΩΡΓΙΟ(Υ) ΧΑΤΖΗ ΚΩΝΣΤΑ ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΑΥΤΟ(Υ) ΤΟ(Υ) ΜΑΚΑΡΙΤΟ(Υ) ΑΥΤΑΔΕΛΦΟ(Υ) ΤΟ(Υ) ΑΝΑΣΤΑΣΙΟ(Υ) ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΩΝ ΑΥΤΩΝ. ΕΝ ΜΟΣΧΑ 1841» καὶ ἡ μία «ΔΕΗΣΙΣ ΙΩΑΝΝΟ(Υ) Γ. ΧΑΤΖΗ ΚΩΝΣΤΑ», β) οἱ δυὸ φορητὲς εἰκόνες, δεξιὰ καὶ ἀριστερὰ τοῦ τέμπλου, γ) ἡ εἰκόνα στὴ ράχη τοῦ ἐπισκοπικοῦ θρόνου τοῦ κυρίως ναοῦ, δ) οἱ δυὸ εἰκόνες ἀπέναντι ἀπὸ τὸν ἐπισκοπικὸ θρόνο, ε) οἱ δυὸ εἰκόνες στὴ βορειοδυτικὴ καὶ νοτιοδυτικὴ γωνία τοῦ ναοῦ, στ) ὁ ἐπιτάφιος, ὁ ὁποῖος βρίσκεται πάνω ἀπὸ τὴ βόρεια εἴσοδο τοῦ ναοῦ, ζ) τὸ Ἅγιο Δισκοπότηρο, η) τὸ Εὐαγγέλιο, θ) ὁ κεντρικὸς πολυέλαιος, ι) τὰ τέσσερα μανουάλια ποὺ βρίσκονται στὸν κυρίως ναό, ια) ἡ ἐπτάφωτη λυχνία καὶ ἡ κολυμβήθρα, ποὺ βρίσκονται στὸ ὑπερῷο καὶ ιβ) οἱ εἰκόνες τοῦ τέμπλου τοῦ παρεκκλησίου τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου.
Οἱ τελευταῖες αὐτὲς εἰκόνες, καθὼς καὶ ἡ ἐπιγραφὴ ποὺ βρίσκεται στὴ βόρεια εἴσοδο τοῦ ὑπερῴου μᾶς ἐπιβεβαιώνουν ὅτι αὐτὸ εἶχε ἤδη κατασκευαστεῖ τὸ 1840. Ἡ ἐντοίχια ἐπιγραφὴ στὴ νότια πλευρὰ τοῦ ὑπερῴου, διαστάσεων 22,5 Χ 45 ἐκ., ἀναγράφει ὅτι:
«ΚΑΤΕΣΚΕΥΑΣΘΗ Ο ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ ΤΟ 1961 ΕΠΙΤΡΟΠΕΥΟΝΤΩΝ ΤΩΝ Α. ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ, Π. ΚΑΣΙΟ(Υ)ΜΗ, Σ. ΜΕΡΤΖΙΟ(Υ), Α. ΣΚΟΥΛΙΚΑΡΙΤΗ, Ι. ΙΩΡΔΑΝΙΔΟ(Υ). ΕΠΟΠΤΕΙΑ Α. ΑΛΙΕΩΣ, Σ. ΒΟ(Υ)ΒΟ(Υ)ΛΗ, ΜΗΧ/ΚΩΝ ΔΗΜΟ(Υ)». Πιθανόν, ἀναφέρεται στὴ μετατροπὴ τοῦ ξύλινου δαπέδου σὲ μωσαϊκό.
Γιὰ τὴ μεταγενέστερη ἱστορία τοῦ ναοῦ, πέραν τοῦ 1842, ἔχουμε ἐλάχιστες πληροφορίες. Μία ἐντοίχια ἐπιγραφὴ ποὺ ὑπάρχει στὴ βόρεια πλευρὰ τοῦ κωδωνοστασίου, διαστάσεων 35 Χ 40 ἐκ., ἀναφέρει ὅτι αὐτὸ ἀποτελεῖ «ΦΥΤΕΥΜΑ ΟΙΚΟΥ Γ. ΣΤΡΑΤΗ 1890». Μία ἄλλη ἐπιγραφή, ἐπίσης στὴ βόρεια πλευρὰ τοῦ κωδωνοστασίου, ἀναφέρει ὅτι αὐτὸ κτίστηκε ἐκ βάθρων, ἐπιτροπευόντων τοῦ Γεωργίου Γκανιοῦ καὶ τοῦ Π. Χρυσοβιτσινοῦ τὸ 1912, ἔτος κατὰ τὸ ὁποῖο κατασκευάστηκε τὸ κωδωνοστάσιο. Ἀκόμη, μία ἐπιγραφή, ποὺ βρίσκεται στὸ σημερινὸ γραφεῖο τῶν ἱερέων τῆς ἐνορίας, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι τὸ 1949, ἐπὶ ἀρχιερατείας τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Ἰωαννίνων Σπυρίδωνα Βλάχου, στρώθηκε μὲ μωσαϊκὸ τὸ δάπεδο.
Ἀκόμη, σημειώνουμε ὅτι στὸν προαύλιο χῶρο τοῦ ναοῦ, νοτιοδυτικὰ τῆς ἐκκλησίας, σήμερα ὑπάρχει ἡ αἴθουσα τελετῶν τοῦ ναοῦ καὶ τὸ ἀνακαινισμένο «Φαρμακεῖο τῶν Ἐλεῶν», ἀπ’ ὅπου στὰ δύσκολα χρόνια οἱ κάτοικοι τῆς πόλεως – καὶ ὄχι μόνο – προμηθεύονταν δωρεὰν τὰ φάρμακα ποὺ χρειάζονταν. Σήμερα στὸ χῶρο αὐτὸ λειτουργοῦν τὰ συσσίτια τῶν ἀπόρων τῆς ἐνορίας μὲ τὴν εὐλογία καὶ τὴ φροντίδα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ἰωαννίνων κ.κ. Μαξίμου καὶ τὴν ἐθελοντικὴ προσφορὰ τῶν ἐνοριτῶν μας. Ἐπίσης, πλησίον τοῦ Ναοῦ κτίσθηκε καὶ τὸ Πνευματικὸ Κέντρο μὲ σκοπὸ τὴν πνευματικὴ στήριξη τῶν νέων εἰδικότερα ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν μελῶν τῆς ἐνορίας καὶ τῆς πόλεως γενικότερα. Στοὺς μεγάλους εὐεργέτες μνημονεύονται οἱ ἑξῆς: Γεώργιος Κ. Χατζηκώστας, Νικόλαος Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας, Νικόλαος Π. Χατζηκώστας, Ἀνασ. Γ. Χατζηκώστας, Ἰωάννης Γ. Χατζηκώστας, Ἑλένη Ι. Χατζηκώστα, Νικόλαος Π. Ζωσιμᾶς, Χρῆστος Εὐθυμίου, Βλαδήμ. Λαζαρίδης, Βασιλικὴ Γιαννάκοβα, Γεώργιος Σπ. Γκλίναβος καὶ Ἰωάννης Δ. Τσανάκας. Στοὺς δωρητές-ἀφιερωτὲς μνημονεύονται οἱ Σπύρ. καὶ Θεοδ. Στρατῆς, Ἑλένη καὶ Ἀγγελικὴ Βλαστοῦ, Μίχ. Πανταζῆ, Οἰκογ. Ἰωάννη Λάππα, Ἀλέξιος Μετσοβίτης, Γεώργ. καὶ Μάργ. Πολυχρονιάδου, Κων. & Εὐαγγελία Μπάκα, Μίνως Δημητριάδης, Γεώργ. Παγώνης, Αἰκατερίνη Κατσαδήμα, Στέλλα Ἀθ. Κυριαζῆ, Ἀθηνᾶ Δημητριάδη, Δημοσθένης καὶ Σοφία Τσίντζα.
Ὁ Ναὸς
Περιγραφὴ τοῦ κτηρίου
Ὁ Ναὸς εἶναι μία μεγάλη τρίκλιτη καὶ ξυλόστεγη βασιλικὴ μὲ ἑπτάπλευρη ἁψῖδα στὰ ἀνατολικά. Δυὸ κιονοστοιχίες, μὲ πέντε κτιστοὺς κίονες ἡ καθεμιά, χωρίζουν τὰ κλίτη καὶ στηρίζουν τὴν ὑπερυψωμένη στέγη. Ἡ ὑπερύψωση ἐπιτυγχάνεται, διότι τὰ τόξα ποὺ συνδέουν τοὺς κίονες ἔχουν ἀσυνήθιστα ὑψηλὸ πεταλόμορφο σχῆμα. Ἡ τοιχοποιία φέρει στοὺς ἐξωτερικοὺς τοίχους σειρὰ παραθύρων, δίκην φωταγωγοῦ, γιὰ τὸν καλύτερο φωτισμὸ τοῦ ναοῦ.
Ὁ Ναὸς περιβάλλεται στὰ δυτικὰ καὶ βόρεια ἀπὸ πιόσχημο χαγιάτι, ποὺ στηρίζεται σὲ τετράγωνους πεσσούς. Τὸ χαγιάτι διαθέτει καὶ δεύτερο ὄροφο σὲ ὅλη του τὴν ἔκταση, ὁ ὁποῖος εἶναι ἀνοιχτὸς πρὸς τὸ ἐσωτερικὸ τοῦ Ναοῦ καὶ ἀποτελεῖ τὰ ὑπερῷα του. Τὰ ὑπερῷα ἔχουν τὴν ἰδιομορφία ὅτι δὲν εἶναι προσβάσιμα ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ ἰσόγειο τοῦ Ναοῦ, παρὰ μόνο ἀπὸ χτιστὲς ἐξωτερικὲς κλίμακες στὰ βόρεια καὶ νότια. Ἡ ξεχωριστὴ πρόσβαση τοῦ ὑπερῴου ἴσως ἔχει νὰ κάνει μὲ τὶς ξεχωριστὲς φάσεις κατασκευῆς τῆς τρίτης ἀνέγερσης ἢ μπορεῖ καὶ νὰ ὀφείλεται στὴ λειτουργία τοῦ ὑπερῴου ὡς γυναικωνίτη. Γενικά, ἡ ἰδιόμορφη κατασκευὴ τοῦ ὑπερῴου δίνει στὸ ἐσωτερικὸ τῆς ἀνωδομῆς τοῦ Ναοῦ τὴν αἴσθηση ὕπαρξης πέντε κλιτῶν.
Στὴν ἁψῖδα τοῦ ἱεροῦ ἔχει διαμορφωθεῖ σύνθρονο, κατὰ τὸ «ἀρχαῖο» σχῆμα, ἐνῷ τὸ ἴδιο τὸ ἱερὸ χωρίζεται ἀπὸ τὸν κυρίως Ναὸ μὲ τέμπλο ποὺ φέρει περιορισμένη ξυλόγλυπτη διακόσμηση. Ἀρκετὲς εἰκόνες τοῦ Ναοῦ ἔχουν κατασκευασθεῖ στὴ Μόσχα τὸ 1841 δωρεᾷ τοῦ Χατζηκώνστα.
Στὸ πέρας τοῦ βορείου ὑπερῴου ἔχει διαμορφωθεῖ παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου, τοῦ ὁποίου οἱ εἰκόνες ἔγιναν μὲ ἔξοδα τοῦ Χατζηκώνστα τὸ 1841, ἐνῷ τὰ βημόθυρα καὶ τὸ τέμπλο ὁλοκληρώθηκαν τὸ 1844. Κάτω ἀπὸ τὸ παρεκκλήσιο ἔχει διαμορφωθεῖ χῶρος ποὺ σήμερα χρησιμεύει ὡς ἀποθήκη. Ἡ ὕπαρξη, πάντως, τοιχογραφίας ἔνθρονου Παντοκράτορα στὰ ἀριστερά τῆς εἰσόδου τῆς ἀποθήκης ἴσως δηλώνει ὅτι, ἀρχικά, ὁ χῶρος αὐτὸς εἶχε κάποια λειτουργικὴ χρήση.
Τέλος, τὸ καμπαναριό, ποὺ ἀποτελεῖ ταυτόχρονα καὶ πρόπυλο τοῦ περιβόλου, χτίστηκε τὸ 1912.
Εἰκονογραφικὸς διάκοσμος.
Ὁ Ναὸς ἔχει ἱστορηθεῖ κατὰ ἕνα μεγάλο μέρος ἀπὸ τοιχογραφίες, οἱ ὁποῖες ἔχουν φιλοτεχνηθεῖ περίπου στὰ τέλη τοῦ 19ου καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα.
Γιὰ τὴν εἰκονογράφηση ἐπιλέγονται, ὅπως καὶ σὲ ἄλλους Ναοὺς τῆς πόλης τῶν Ἰωαννίνων, τὰ σημαντικότερα τμήματα τοῦ Ναοῦ ἀπὸ ἄποψη θεολογικοῦ μηνύματος, ὅπως εἶναι οἱ κόγχες τοῦ Ἱεροῦ καὶ τὸ κεντρικὸ φουρνικό (θόλος) στὸ μέσο τοῦ ταβανιοῦ, μὲ τὸν Παντοκράτορα στὴ θέση τοῦ τρούλου.
Στὰ μέτωπα τῶν πλαγίων πλευρῶν, σὲ μία ζώνη, εἰκονογραφοῦνται μεμονωμένες παραστάσεις, οἱ ὁποῖες δὲν ἀποτελοῦν ἕνα ἑνιαῖο εἰκονογραφικὸ σύνολο ἀλλὰ ἀποσπασματικὲς ἀπεικονίσεις θρησκευτικῶν θεμάτων, ἐπιθυμίες μεμονωμένων δωρητῶν.
Ἡ ὅλη εἰκονογραφικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ Ναοῦ, ἀπὸ τὴν ἀρχική της σύλληψη καὶ ἐφαρμογὴ ἕως καὶ τὴν ἱστορική της διαδρομὴ μέχρι σήμερα μὲ τὶς κατὰ καιροὺς παρεμβάσεις, ἀποτυπώνει τὴν ἀργὴ ἀλλὰ σταδιακὴ ἐπίδραση τῆς δυτικῆς τέχνης – μὲ ἔντονα στοιχεῖα μπαρόκ – ἀλλὰ καὶ τῶν Ναζαρινῶν ζωγράφων στὴ διαμόρφωση τῆς θρησκευτικῆς ζωγραφικῆς σὲ ἕνα ἀστικὸ κέντρο ὅπως ἦταν τὰ Γιάννενα τὴν περίοδο αὐτή.
Δραστηριότητες :
- Καθημερινὴ πνευματικὴ διακονία στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Νικολάου Ἀγορᾶς μὲ τὴν τέλεση τῶν Ἱερῶν ἀκολουθιῶν, καθὼς καὶ καθημερινὴ τέλεση τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως.
- Ἱερὸ θεῖο κήρυγμα τὶς Κυριακὲς καὶ τὶς μεγάλες Δεσποτικὲς καὶ Θεομητορικὲς ἑορτές.
- Τέλεση τῆς Ἱερᾶς Παρακλήσεως εἰς τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο κάθε Τετάρτη.
- Τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας καὶ τοῦ Ἁγιασμοῦ κάθε πρώτη τοῦ μηνός.
- Τέλεση τοῦ Ἱεροῦ Εὐχελαίου κάθε πρώτη Δευτέρα ἑκάστου μηνός.
- Καθιερωμένες Ἀγρυπνίες: 17 Αὐγούστου, τῶν Ἁγίων Θεοφάνους καὶ Ἀρσενίου, καὶ 20 Νοεμβρίου, τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου.
- Μέριμνα γιὰ καθημερινὴ παροχὴ συσσιτίων σὲ ἀπόρους συνανθρώπους μας, ἀνελλιπῶς ἀπὸ τὸ ἔτος 1996 μέχρι καὶ σήμερα, καθὼς καὶ οἰκονομικὴ στήριξη τῶν πλέον ἀδυνάτων ἐξ αὐτῶν.
- Μέριμνα γιὰ τὴν παροχὴ εἰδῶν ἔνδυσης καὶ ὑπόδησης σὲ συνεργασία μὲ τὴν Περιφέρεια Ἠπείρου καὶ τὸ τμῆμα κοινωνικῆς μέριμνας γιὰ συντονισμένη προσφορὰ στοὺς ἀπόρους.
- Συνεργασία μὲ τὶς κοινωνικὲς δομὲς τοῦ Δήμου Ἰωαννιτῶν γιὰ στήριξη τῶν ἀπόρων στὸν τομέα τῆς ἰατροφαρμακευτικῆς περίθαλψης.
- Συνεργασία μὲ τὶς σχολικὲς μονάδες ποὺ ἑδρεύουν στὰ ὅρια τῆς ἐνορίας μας γιὰ παροχὴ στήριξης σὲ ἄπορους μαθητές ἐπίσης, σὲ συνεργασία μὲ τὴν Περιφέρεια Ἠπείρου καὶ τοὺς ἐκπροσώπους τῶν Ἑλληνόγλωσσων καὶ Ξενόγλωσσων Φροντιστηρίων παρέχεται ἡ δυνατότητα δωρεάν παρακολούθησης φροντιστηριακῶν μαθημάτων σὲ οἰκονομικὰ ἀδύναμους μαθητές.
- Συνεργασία μὲ τὸ ΚΕΘΕΑ καὶ παραχώρηση στέγασης τῶν ὑπηρεσιῶν του σὲ κτήριο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ ἔναντι συμβολικοῦ τιμήματος.
- Συνεργασία μὲ τὸ τμῆμα ψυχικῆς ὑγείας ποὺ στεγάζεται σὲ κτήρια τοῦ παλαιοῦ Νοσοκομείου Χατζηκώστα δίπλα στὸν Ἱερό μας Ναὸ γιὰ στήριξη τῶν πασχόντων.
- Συνεργασία μὲ τοὺς Θεολόγους καθηγητὲς τῶν σχολικῶν μονάδων ποὺ ἑδρεύουν στὰ ὅρια τῆς ἐνορίας μας γιὰ τὸν ὅσο τὸ δυνατὸν πιὸ τακτικὸ Ἐκκλησιασμὸ τῶν μαθητῶν, καθὼς καὶ γιὰ τὴ συμμετοχή τους στὶς νεανικὲς συνάξεις τῆς ἐνορίας μας.
- Στενὴ συνεργασία μὲ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη γιὰ τὴν εὔρυθμη λειτουργία τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ, γιὰ τὴ λειτουργία τῶν νεανικῶν συνάξεων, καθὼς καὶ γιὰ τὴν ὀργάνωση ἐνοριακῶν δράσεων ποὺ ἀποσκοποῦν στὴ σύσφιξη τῶν σχέσεων τῶν ἐνοριτῶν, νεώτερων καὶ μεγαλύτερων, ὅπως ἡ διενέργεια προσκυνηματικῶν ἐκδρομῶν, συνεστιάσεων κ.ἄ.
- Ἐπίσκεψη κατ’ οἶκον σὲ μοναχικὰ ἡλικιωμένα ἄτομα, σὲ ἀσθενεῖς καὶ ἀπόρους, κυρίως τὶς γιορτὲς τῶν Χριστουγέννων καὶ τοῦ Πάσχα μὲ παροχὴ ἑορταστικῶν δεμάτων, μὲ τὴν ἐνεργὴ συμμετοχή (οἰκονομικὴ στήριξη, φυσικὴ παρουσία) τῶν ἐνοριτῶν μας.
Νεανικὲς Συνάξεις:
Στὴν ἐνορία τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Νικολάου (Ἀγορᾶς) λειτουργοῦν οἱ ἐνοριακὲς συνάξεις μὲ κύριο σκοπὸ τὴν ἔνταξη τῶν νέων παιδιῶν στὴ μυστηριακὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ στὴν ἁγιοπνευματική τους καθοδήγηση, σύμφωνα μὲ τὴν ἁγιοπατερική μας παράδοση.
Παράλληλα, λειτουργοῦν στὸ Πνευματικό μας κέντρο καὶ οἱ κάτωθι δραστηριότητες:
- Ἐκμάθηση ἁγιογραφίας (τμῆμα ἀνηλίκων, τμῆμα ἐνηλίκων).
- Χορωδία Ἐκκλησιαστικῶν ὕμνων.
- Ἐκμάθηση παραδοσιακῶν χορῶν.
- Ἐκμάθηση ἀντισφαίρισης (διενέργεια ἀγώνων).
- Ἐκμάθηση μουσικῶν ὀργάνων.
- Ἐκμάθηση ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν (στὸ Καμπέρειο Ἵδρυμα σὲ συνεργασία μὲ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Ἰωαννίνων).
- Τμῆμα θεατρικῆς ἀγωγῆς.
- Τμῆμα ἐκμάθησης Βυζαντινῶν Ὕμνων.
- Πληροφορίες γιὰ τὸ παρὸν ἄρθρο λήφθησαν ἀπὸ τὴν ἐργασία τοῦ Ἰωάννου Γονατίδη, Πτυχιούχου τοῦ Ἱστορικοῦ – Ἀρχαιολογικοῦ τμήματος τοῦ Πανεπιστημίου Ἰωαννίνων, καὶ ἀπὸ τὴν ἐργασία τοῦ Πέρου Μπέχλη, Συντηρητῆ Ἔργων Τέχνης.
- Ἐπιλογὴ ὑλικοῦ: Αἰκατερίνη Διαμαντοπούλου, Ὑπεύθυνη ὑλικοῦ τῶν Ἰστοχώρων τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων.
Τακτικοὶ Ἐφημέριοι:
- Αἰδ. Πρωτονοτάριος π. Ἰωάννης Μήτσιος
- Αἰδ. Πρωτοπρεσβύτερος π. Κωνσταντῖνος Σιόντης
Ἐκκλησιαστικοὶ Ἐπίτροποι :
Ἱεροψάλτες :
Νεωκόρος :
Δημοσθένης Κατσιούπης
Εὐτρεπίστρια:
Μαρία Ζώη
Στοιχεῖα Ἐπικοινωνίας:
Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Νικολάου Ἀγορᾶς
Χατζηκώστα 21
45444 – Ἰωάννινα
Τηλ: 2651027659
email: inagiounikolaouagoras@gmail.com